Tadeusz Rejtan – jeden przeciw wszystkim, czyli rzecz o I rozbiorze Polski
 | Linia chronologiczna |
 | Źródło 1. Mapa. Rozbiory Polski, CARTE |
| Źródło 2. Współczesny historyk brytyjski Norman Davies o przyczynach rozbiorów Polski [fragment] |
[…] Rozbiór Polski, którego dokonano w trzech etapach w latach 1772, 1793 i 1795, był wydarzeniem bezprecedensowym w nowożytnych dziejach Europy. […] Nie zdarzył się przypadek, aby zwycięskie mocarstwa z rozmysłem i z zimną krwią unicestwiły jedno z historycznych państw Europy. Polskę okaleczono, amputowano i wreszcie całkowicie rozczłonkowano, jako jedyne usprawiedliwienie podając, że pacjent niezbyt dobrze się czuł […].
[cyt. za Norman Davis,
Boże Igrzysko, Znak, Kraków, 1993, s. 667.]
| Źródło 3. Manifest Katarzyny II z 1772 r. o pierwszym rozbiorze [fragment] |
[…] Rosyjski dwór cesarski, będąc zmuszony ze względu na interesy własnego imperium położyć wreszcie własnymi siłami kres zaciekłości, jaką odznaczają się zachodzące w Polsce nieporządki, przeszkodzić upadkowi państwa, jak również zabezpieczyć sobie sprawiedliwe zaspokojenie swych legalnych praw, wszedł w całkowite porozumienie z cesarskim i królewskim dworem oraz z Jego Wysokością królem pruskim, aby na drodze uzgodnionych wysiłków i posunięć osiągnąć te cele, tak nieodzowne ze względu na sąsiedztwo ich państw. […]. Jednocześnie Jej Cesarska Mość Carowa Wszechrosji pragnąć dać zadośćuczynienie swemu państwu i narodowi i nie mogąc czekać dłużej na sprawiedliwość ze strony Polski, aby nie powodować uszczerbku dla ich oczywistych interesów, uznała za niezbędne dać im zadośćuczynienie przez przyjęcie w całkowite władanie i na własność niżej nazwanych ziem i posiadłości Rzeczypospolitej […].
| Źródło 4.Władcy nad mapą Europy w 1772 r. Rysunek z XVIII w. |
[źródło:http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Picture_of_Europe_for_July_1772.PNG]
| Źródło 5. Jan Matejko. Rejtan – upadek Polski (obraz z 1886 r.) |
[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Rejtan_Upadek_Polski_Matejko.jpg]
Objaśnienia do obrazu
Jan Matejko utrwalił jedno z najbardziej dramatycznych wydarzeń w historii Polski – moment zatwierdzenia I rozbioru Rzeczypospolitej. Tadeusz Rejtan – poseł ziemi nowogródzkiej, chcąc nie dopuścić do podpisania traktatu rozbiorowego przez sejm, rzucił się na podłogę, by uniemożliwić posłom opuszczenie sali sejmowej. Wołał, zaklinał, aby się opamiętali, lecz tylko dwóch pozostało z nim w sali. W głębi obrazu dostrzegamy zasmuconą postać króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
 | Ćwiczenia |
Na podstawie źródła 1.
1. Wskaż na mapie obszary Rzeczypospolitej zajęte przez Rosję, Prusy i Austrię.
2. Zlokalizuj i nazwij miasta, które utraciła Polska w wyniku I rozbioru.
3. Które ważne miasto znalazło się na granicy państwa polskiego?
4. Ustal, czy w efekcie I rozbioru Polska straciła dostęp do Morza Bałtyckiego?
Na podstawie źródła 2.
Opisz własnymi słowami proces upadku I Rzeczypospolitej.
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
Na podstawie źródła 3.
W cytowanym fragmencie caryca Katarzyna II podaje powody rozbioru Polski. Przedstaw swoją ocenę.
Na podstawie źródła 4.
Wskaż na rysunku władców państw rozbiorowych oraz Stanisława Augusta Poniatowskiego. W jaki sposób został przedstawiony król Polski? Co mogą symbolizować związane ręce władcy Rzeczypospolitej?
Na podstawie źródła 5.
Odszukaj na obrazie postać Tadeusza Rejtana i Stanisława Augusta Poniatowskiego. Co, według Ciebie symbolizuje przewrócone krzesło i rozrzucone dokumenty?
Zaproponuj słowa, które mógł powiedzieć Tadeusz Rejtan podczas tego dramatycznego wydarzenia.
 | Praca domowa |
Odniesienia do dziejów Polski są ważną częścią twórczości poety, kompozytora i piosenkarza Jacka Kaczmarskiego. Wysłuchaj jego utworu
Rejtan, czyli raport ambasadora, utrwalisz sobie w ten nieco odmienny sposób wiadomości zdobyte na lekcji.
 | http://www.youtube.com/watch?v=pe6mqxaclyI |